رگ زنیبخاطر درمان بعضی بیماری‌هااز شاهرگ خون می گیرند که به آن رگ زنی می گویند که از آن به مناسبت در بابهاى صوم، حج و تجارت سخن گفته اند. ۱ - معنای رگ زنیرگ زنى، رگ زدن، خون گرفتن از راه رگ جهت درمان است. ۲ - درمان با رگ زنیعمل رگ زنى یا فصد از راههاى درمان برخى بیماریها است و پیشوایان معصوم علیهم السّلام نیز از آن استفاده مى‌کردند. [۱]
وسائل الشیعة، ج۱۷، ص۱۰۸.
۳ - رگ زنی روزه داررگ زدن، حجامت کردن و مانند آن بدون ضرورت، در صورتى که موجب ضعف گردد، بر روزه‌دار مکروه است. به بیان دیگر فصد برای روزه‌دار فی‌نفسه موضوع حکم کراهت نیست بلکه موضوع کراهت «فعلی که موجب ضعف روزه‌دار میشود» است، و به همین جهت است که در رساله‌های عملیه ذکر میشود: «انجام‌دادن هر کاری که مانند خون گرفتن و حمام رفتن باعث ضعف میشود.» [۴]
موسوعة الامام الخمینی، ج۳۰، رساله توضیح المسائل آیة الله العظمی بروجردی با حواشی امام خمینی، ص۳۳۳، مساله ۱۶۶۶.
بنابراین مکروه شمردن فصد برای روزه‌دار با این فرض است که معمولاً موجب ضعف می‌گردد.۴ - رگ زنی مُحرمدر حرمت یا کراهت خارج کردن خون با فصد و مانند آن بر محرم اختلاف است. ۵ - مزد رگ زنیمزد گرفتن در برابر رگ زنى جایز و حلال است و برخلاف حجامت کراهت ندارد. ۵.۱ - هرینه فصد زندرباره این که آیا هزینه «فصد» زن بر عهده خود او است یا بر عهده شوهرش، در تحریرالوسیله بعد از بیان این‌که ظاهراً داروهای متعارفی که نیاز به آن‌ها - به سبب بیماریها و دردهایی که کمتر کسی در ماه‌ها و سال‌ها خالی از آن‌ها می‌باشد - زیاد هست، از نفقه واجب زن و بر عهده شوهر است ولی ظاهراً دارویی که در معالجات سخت مصرف میشود و انسان از باب اتفاق احتیاج به آن‌ها پیدا می‌کند خصوصاً اگر به بذل مال زیادی محتاج باشد جزء نفقه نمی‌باشد، آمده است: «وهل یکون منه اجرة الفصد و الحجامة عند الاحتیاج الیهما؟ فیه تامّل واشکال.» یعنی: آیا اجرت فصد (خون‌گیری) و حجامت در وقت نیاز به آن‌ها جزء نفقه می‌باشد؟ در آن تامل و اشکال است. ۶ - احکام فصداز احکام رگ زدن در باب طهارت، نکاح و قصاص و دیات سخن به میان آمده است. ۶.۱ - از جروح بودن محل فصدمحلّ فصد داخل در جروح است [۸]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۴، العروة الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، ص۱۷۷، کتاب الطهارة، فصل فی احکام الجبائر، مسالة ۱۲.
اگر جایی از اعضای وضو را رگ زده است و نمی‌تواند آن را آب بکشد یا آب برای آن ضرر دارد اگر روی آن بسته است، باید به دستور جبیره عمل کند، و اگر معمولاً باز است شستن اطراف آن کافی است.۶.۲ - فصد زن توسط مرد و بالعکساز مواردی که از عدم جواز نگاه زن و مرد نامحرم استثنا شده است مقام معالجه و آنچه بر آن توقّف دارد است، مثل نبض گرفتن و فصد و حجامة و مانند آن درصورتی‌که انجام آن توسط مماثل ممکن نباشد، بلکه مسّ و لمس هم در این صورت جایز است. [۱۰]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۴، العروة الوثقی مع تعالیق الامام الخمینی، ص۶۱۳، کتاب النکاح، مسالة ۳۵.
۶.۳ - فصد منجر به مرگامام خمینی در این باره در تحریرالوسیله می‌نویسد: اگر رگ کسی را بزند و او را از بستن آن جلوگیری کند پس خون برود و بمیرد قود بر او می‌باشد. و اگر شخصی را رگ بزند و رهایش کند چنانچه بر بستن آن قدرت داشته باشد ولی عمداً و از روی سهل‌انگاری و کوتاهی آن را ترک نماید تا بمیرد نه قودی هست و نه دیه نفسی، ولی دیه رگ زدن بر جانی می‌باشد. و اگر مجنی‌علیه بر بستن آن توانا نباشد چنانچه جانی این را بداند بر او قود می‌باشد. و اگر جانی آن را نداند، پس اگر او را به قصد قتل - ولو رجاءً - رگ بزند پس بمیرد ظاهراً قود بر او می‌باشد. و اگر قصد قتل او را نداشته باشد، بلکه او را رگ بزند به امید بستن آن، بر او قود نمی‌باشد، ولی دیه شبه عمد بر او می‌باشد. [۱۱]
موسوعة الامام الخمینی، ج۲۳، تحریرالوسیلة، ج۲، ص۵۴۵، کتاب القصاص، قصاص النفس، القول فی الموجب، مسالة ۸.
۷ - پانویس۸ - منبع• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۴، ص۱۳۵-۱۳۶. • ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |